1. Cehaletin Zinciri: İnsan Kendi Zincirini Döver

Holbach şöyle der:

“İnsanın mutsuzluğunun kaynağı doğaya cehaletidir. Çocukluğunda emdiği kör inançlar, zihni kurmacanın kölesi yapar.”

Bugün bu “kör inançlar” artık din kitaplarında değil, ekranlarda yazılıyor.

• Sosyal medya: Bilgi değil, inanç pazarlanıyor. “Kendin için en iyisini yap” etiketi altında herkes aynı sahte mutluluğu kovalıyor.

• Ekonomi: “Kazanmak” kutsal, paylaşmak aptallık.

• Politika: Gerçeğin yerini slogan alıyor; yalan, gerçeği bastıracak kadar yüksek sesle söyleniyor.

Düşünün:
Bugün hangi bilgiyi “doğru” kabul ettiniz, çünkü herkes öyle dedi?

2. Yozlaşmış Sistem: Erdem Lüks, Uyum Kâr

Holbach, yozlaşmanın bireysel değil sistemik olduğunu söyler:

“Zayıf hükümdarlar lüksle gevşer, dalkavuklukla yozlaşır; erdemi değil, çıkarlarını koruyan kötülüğü ödüllendirirler.”

2025’in manzarası:

• Siyaset: Yolsuzlukla mücadele sözü verenler, ihaleleri kendi şirketlerine yönlendiriyor.

• Kamu kurumları: Dürüst denetçiler görevden alınırken, sessiz kalanlar terfi ediyor.

• Kurumsal dünya: Veriyi satan CEO ödül alıyor; ihbar eden mühendis işsiz kalıyor.

Düşünün:
Gerçekten adil bir sistemde yaşıyor olsaydık, dürüstlük hâlâ cesaret gerektirir miydi?

3. Ahlakın Maddi Kökü: İyilik Doğaldır, Ama Sisteme Sığmaz

“İnsan kötü doğmaz, kötü yapılır.” d’Holbach

Bu cümle, bugünün gerçeğiyle acı biçimde örtüşüyor.
Sistem bireyi kendi çıkarına göre biçimlendiriyor; etik duruş bir zayıflık, uyum bir beceri olarak kodlanıyor.

• Dürüst çalışan “fazla prensipli” bulunuyor.

• Hakikati yazan gazeteci “taraflı” ilan ediliyor.

• Eleştiren öğrenci “saygısız”, sorgulayan memur “problemli” sayılıyor.

Düşünün:
Sizce bugün “erdemli olmak” hâlâ saygı mı getiriyor, yoksa yalnızlık mı?

4. Devletin Gölgesi: Güç, Doğanın Üstüne Çıkınca

Holbach, Tanrı korkusundan değil, insanın kendi yarattığı otoritelerden korkmasını eleştirir:

“İnsan kendi korkularına tapar.”

Bu korkular artık dijital kılıklarda karşımıza çıkıyor:

• Gözetim toplumu: Veriniz yeni kimliğiniz; her işlem iz, her tıklama kayıt.

• Algoritmik düzen: Ne okuyacağınızı, kime inanacağınızı artık siz değil, yazılım belirliyor.

• Medya kültürü: Hakikatin değil, etkileşimin peşindeyiz. Dikkat artık yeni para birimi.

Düşünün:
Bugün kime tapıyoruz Tanrıya mı, güce mi, yoksa konforumuza mı?

5. Uyumun Bedeli Sessizliktir

Holbach’ın çağında filozoflar sürülüyordu; bugün hakikati dile getirenler linç ediliyor.

• Avrupa’da çevre skandalını açıklayan mühendis kara listeye alınıyor.

• ABD’de devlet sırlarını sızdıran gazeteci yıllarca yargılanıyor.

• Türkiye’de usulsüzlüğü belgeleyen memur görevden alınıyor.

Konuşmak bedel, susmak ödül. Bu denklem değişmedikçe toplumun ruhu küçülüyor.

Düşünün:
Siz sustuğunuzda, gerçekten kendinizi mi koruyorsunuz yoksa çürümeyi mi besliyorsunuz?

6. Peki Çözüm Ne? d’Holbach’ın Reçetesi

Holbach, Doğa Sistemi’nin XIV. Bölümünde net bir reçete sunar:

“Mutluluk, insanın gerçek amacıdır. Ama bu, hemcinsinin mutluluğunu teşvik etmeden olmaz.”

Yani çözüm, soyut ahlak değil, doğal aklın yeniden işler hâle gelmesidir.

• Eğitimle başlayın: Çocuklara “böyle olur” yerine “neden olur” öğretin. Sorgulama, itaate karşı en barışçıl devrimdir.

• Yasaları düzeltin: Zengin-fakir ayrımı olmadan işleyen adalet, en güçlü ahlak okuludur.

• Medyayı sorgulayın: Viral olan her şey doğru değildir; duyguların değil, delillerin peşine düşün.

• Kurumları yeniden inşa edin: Dürüstlüğü cezalandıran değil, ödüllendiren sistemler kurun.

• Toplumsal empatiyi büyütün: Bireyin refahı, komşusunun yıkıntısı üzerine kurulamaz.

Düşünün:
Gerçekten mutlu olabilir misiniz, başkalarının mutsuzluğu üzerine inşa edilmiş bir düzende?

Son Söz: Zincirleri Kim Dövüyor?

d’Holbach 250 yıl önce sormuştu:

“Neden zincirlerinizi kendiniz dövüyorsunuz?”

2025’te aynı soru hâlâ masada:
İş yerinde haksızlığa susacak mısınız?
Sosyal medyada yalana ‘beğen’ diyecek misiniz?

Erdem bedel ister, evet.
Ama o bedeli ödemeyen toplum, sonunda hepimizi yutar.
Çünkü suskunluk, zulmün en sessiz ortağıdır.
Ve bir toplumun çöküşü, genellikle kimsenin bağırmadığı gün başlar.

Düşünün:
Bugün zincirleri kıranlardan mısınız, yoksa fark etmeden dövenlerden mi?

Kaynak: Baron d’Holbach – Doğa Sistemi (1820 İngilizce baskı, önsöz ve I. Cilt bölümleri).